توسط: گزارشی در مورد #چایپاره #قره_ضیالدین #باستانشهرچورس در سفرنامه جیمز موریه
بین سال های ۱۸۱۰ تا ۱۸۱۶ میلادی
👇👇👇👇👇👇
سوار بر اسب به سوی آبادی چرس از روستاهای مهم نزدیک خانقاه که در یک و نیم میلی اردوگاه ما بود راه افتادیم. گزارشهایی شگفت که درباره آثار باستانی آن داده بودند، توجه ما را جلب کرده بود. چرس در روزگاری که ارمنیان در این بخش زندگانی پررونقی داشتند، حاکم نشین آنها بوده و با افول آن شهر خوی پا گرفت هنوز موسسه ها و کلیساهای ارمنیان در اینجا دیده می شود.
اما فروگرایی و پراکندگی ارمنیان چنان شتابناک رخ داده است که دیگر جز مسلمانان کسی در این ده نیست و حتی شمارۀ مسلمانان نیز در سنجش با فراخنای آن ناچیز است بر فراز دو تل بزرگ از سنگهای ورق ورق سفید که در سوی خاور این آبادی است از ساختمانهای امروزی بهتر
است. اما دیرینگی آنها چنانکه مردم میگویند چندان نیست به
آثاری زیاد از قلعه ها و سنگرهای برجامانده که در چگونگی پیش از رشته پلکان سنگی دارد سنگ نبشته ای به خط فارسی کنده شده است.آن که یکصد و پنجاه سال پیش فراتر نمی رود شکل و دیوارهای این تلها بر روی هم طرحی زمخت و برجسته و چشمگیر ست.
گرداگرد آنها را درختان فراوان و کشتزاران فرا گرفته و تک و توک خانه های گلی روستایی در آنجا دیده میشود هنگام عبور از چرس یا هر آبادی دیگر رسم این بود که کدخدا و مردم از ده بیرون آمده کنار راه می ایستادند و روستا را به ایلچی پیشکش کرده میگفتند: «ده از آن شماست و ما غلام شمائیم
در چهارم ژوئن به نازیک رسیدیم. «حاکم، چرس نیز در این سفر همراه ما بود. وی آگاهیهای بسیار داشت نیز می می گفت که هندسه اقلیدس را خوانده است.
پس از ترک آبادی خانقاه به دره ای بسیار حاصلخیز که آبی سترگ به نام چای پاره در آن روان بود رسیدیم. این آب از کنار ده ارمنی نشین قره ضیاء دین میگذشت مردم این ده نیز از خانه های خود بیرون آمدند تا پیشکشی به ایلچی بدهند. در دست چپ راه دوسه تا آبادی فراخ بود. در زمان نزدیک شدن به نازیک چشم اندازی بسیار زیبا جلو چشم ما پدیدار گشت. بخشی بزرگ از ارا کسنی کمپی را که به سبب حاصلخیزی به این نام آوازه یافته میدیدیم. و
از میان آن می توانستیم بستر پیچاپیچ رود ارس را دنبال کنیم دودی که از دوردستها به هوا برخاسته بود موقع درست جغرافیایی نخجوان را باز می نمود.
